بازگشت به قانون اساسي؛راه حل بی زیان در عراق
بارزاني مي‌گويد: حاضر است براي دو سال مسير اجرايي همه‌پرسي براي تحقق استقلال را مسكوت بگذارد و با دولت بغداد وارد مذاكره سياسي شود آن هم در سه دستور كار اصلي،
روزنامه اطلاعات نوشت:مسعود بارزاني با انجام همه‌پرسي در اقليم كردستان عراق، در حالي كه دولت‌هاي عراق، ايران و تركيه بسيار تلاش داشتند تا او را از اين اقدام بازدارند، فراتر از داخل اقليم كردستان عراق زنگ خطر تجزيه را در منطقه جنگ‌زده خاورميانه به صدا در آورد. اغلب تحليلگران سياسي در كشورهاي خاورميانه و در اروپا و آمريكا، اين اقدام بارزاني را آغاز فصل و حركت جديد براي انجام پروژه تجزيه كشورها، به خصوص در عراق، تركيه و ايران دانسته‌اند و براي بارزاني ماموريتي تعريف شده را ديده‌اند كه با همه‌پرسي پايان گرفته است و خود را «قهرمان» معرفي و در آينده نزديك از قدرت كناره‌گيري خواهد كرد. بارزاني گفته است در انتخابات آينده نامزد نخواهد شد. در حالي كه زمان ثبت‌نام نامزد‌هاي نخست‌وزيري اقليم كردستان عراق فرا رسيده اما هنوز كسي ثبت‌نام رسمي نكرده است. بخش وسيعي از نويسندگان سياسي در خاورميانه انجام همه پرسي براي «استقلال» كردستان عراق را پروژه تنظيم شده از سوي اسرائيل دانسته‌اند كه از ديرباز از همان زمان كه تئوري «بحران پيراموني» از سوي رژيم صهيونيستي شكل گرفت و مرحله به مرحله به اجرا درآمد، مورد نظر بوده است. سيدحسن نصرالله رهبر حزب‌الله لبنان انجام همه پرسي بارزاني را با چراغ سبز اسرائيل و آمريكا دانسته كه در راستاي تحقق خاورميانه جديد با تجزيه و كوچك‌سازي سه كشور ايران، تركيه و عراق كليد خورده است. با گذشت دو هفته از انجام همه پرسي، نقد و بررسي بسياري درباره آن از منظر حقوق بين‌الملل و پي‌آمدهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي همچنين مهم‌تر از اين‌ها، خطرهاي تغييرات «ژئوپلتيك» در منطقه خاورميانه ارائه داده‌اند. در اغلب گفته‌ها و نوشته‌ها از نظر حقوق بين‌الملل همه پرسي براي استقلال كردستان عراق غيرقانوني خوانده شده است. يكي از اين حقوقدان‌ها مي‌نويسد: «اين همه پرسي بدون تصويب و تجويز شوراي امنيت، اقوام يا گروه‌ها نمي‌تواند به خودي خود تجزيه قسمتي از كشور مستقل را اعلام كند كه تماميت ارضي و حاكميت آن از سوي سازمان ملل و جامعه جهاني به رسميت شناخته شده است.» در كنار اين اعلام نظر اغلب دولت‌ها، سازمان ملل به صورت رسمي ضمن محكوم كردن اين اقدام اعلام كرده‌اند كه عراق كشوري مستقل و حاكميت متمركز است و مرزها و تماميت ارضي آن به رسميت شناخته شده و در سازمان ملل داراي يك نماينده رسمي است. در چرخه سياسي بين‌المللي به جز اسرائيل، هيچ كشور و دولتي اقدام همه‌پرسي بارزاني را مورد تأييد قرار نداده است. جدا از ادبيات سياسي كه اقدام همه‌پرسي در روزهاي اخير فراهم آورده است، به نظر مي‌رسد بارزاني دريافته باشد كه همه‌پرسي وجاهت قانوني و بين‌المللي ندارد و در عمل حركت سه دولت عراق، تركيه و ايران را براي بستن مسير و تحرك تجزيه‌طلبي در كردستان عراق متمركز و هماهنگ كرده است. در اين مرحله چند پيش‌بيني براي تقابل يا حل آن ديده مي‌شود:1ـ بارزاني مي‌گويد: حاضر است براي دو سال مسير اجرايي همه‌پرسي براي تحقق استقلال را مسكوت بگذارد و با دولت بغداد وارد مذاكره سياسي شود آن هم در سه دستور كار اصلي،
الف: تغيير قانون اساسي عراق.
ب: موضوع آب.
ج: موضوع نفت.
نگاه بارزاني براي مذاكره تا اينجاي كار بر دو محور اصلي قرار دارد. اول همه‌پرسي انجام گرفته است و غيرقابل حذف و بازگشت است. دوم، چگونگي اجراي آن و يافتن مسير زماني و روش‌هاي همكاري قابل گفتگو و مذاكره است.
در برابر نظر بارزاني، مخالفت شديد العبادي نخست وزير عراق و مجلس اين كشور قرار دارند كه همه‌پرسي را غيرقانوني و اجراي يك توطئه خارجي براي تجزيه عراق مي‌دانند و خواهان ابطال آن‌اند تا پس از ابطال مذاكره و گفتگو انجام پذيرد! جالب توجه اينكه قدرت‌هايي همچون آمريكا، اروپا يا چين و روسيه نتايج همه‌پرسي را نپذيرفته‌اند و يكپارچگي عراق و دولت مركزي آن را به رسميت شناخته‌اند. اما خود را وارد ماجرا نمي‌كنند و تنها از طريق سخنگوي دولت و وزارت خارجه خود، طرفين را به شكيبايي و اجتناب از خشونت نظامي دعوت مي‌كنند! دو روز قبل، رئيس جمهور فرانسه با نخست وزير عراق تلفني صحبت كرده است و برخي از خبرگزاري‌ها از جمله در فرانسه گزارش كرده‌اند كه «ماكرون» رئيس جمهور فرانسه به العبادي گفته است، آمادگي دارد تا براي حل مسالمت‌آميز اين اختلاف و مشكل ميانجيگري كند! دورنماي سياسي نشان مي‌دهد، در حالي كه اقدام بارزاني هيچ‌گونه وجاهت حقوقي از جايگاه قوانين بين‌المللي و سازمان ملل ندارد، اما بيم آن مي‌رود كه فعلاً تاكتيك سياسي او چنين باشد كه آن را شامل مرور زمان كند تا مرحله به مرحله تثبيت و بستر اجرايي آن فراهم آيد. بهانه اين تاكتيك اجتناب از خشونت و جنگ است كه تقريباً كسي خواهان آن نيست!
2ـ اردوغان آشكارا و رسماً اعلام كرده است كه «موساد» مسئول برگزاري همه‌پرسي در اقليم كردستان است. در مقايسه با عراق، ايران و سوريه، كشور تركيه وسيع‌ترين منطقه (سرزميني) و بيشترين جمعيت كرد (بيش از 20ميليون نفر) را دارد. از سوي ديگر و به لحاظ تاريخي تركيه منطقه كردستان عراق به خصوص بخش‌هاي نفت‌خيز آن با مركزيت كركوك را از آن خود مي‌شمارد و همواره درباره كسب سهم منافع نفتي اين منطقه فعال بوده است. بارزاني، اردوغان را با انجام همه‌پرسي براي استقلال چنان آشفته و عصباني كرده است كه در سخنان خود او را «خائن» ناميد كه با حمايت نتانياهو طرح همه‌پرسي را در عراق اجرا كرده است!
اين فضاي سياسي در عمل تهران، آنكارا و بغداد را وارد مرحله اقدام مشترك كرده است. در شروع اقدام «بايكوت» بارزاني در دستور كار قرار گرفته است، خبرهاي بستن مرزهاي تركيه و ايران، لغو هرگونه پرواز به «اربيل» و «سليمانيه» با بستن فرودگاه‌هاي اين دو شهر، به هم ريختن روابط تجاري مستقيم و بسته شدن بسياري از شركت‌هاي تجاري خارجي در كردستان عراق، خارج شدن اتباع خارجي و... پي‌آمدهاي اوليه در چند روز گذشته بوده است.
نخست وزير عراق ديروز طي يك پيام توييتري ضمن اعلام حمايت از شهروندان كرد عراقي، خواستار كنترل دولت عراق بر درآمدهاي نفتي كردستان عراق جهت پرداخت حقوق كارمندان در‌آن ناحيه شد. العبادي نخست وزير عراق از مسئولين اقليم خواست تا درآمد ميادين نفتي خود را در اختيار دولت مركزي بغداد قرار دهند.
نخست وزير عراق گفت: اين درآمد نفتي براي پرداخت حقوق كارمندان دولتي كُرد هزينه خواهد شد. العبادي معتقد است ميليون‌ها دلار درآمد نفتي بخش كُردستان عراق در يك فساد بزرگ به جيب مسعود بارزاني و خانواده او ريخته شده است. موضوع فساد مالي مديريت بارزاني در كُردستان عراق همچون فساد در دايره حاكميت و رجال سياسي حكومتي در عراق چند سالي است كه نقل محافل خبري به خصوص در غرب شده است.
3ـ ديروز نظر آيت‌الله العظمي سيستاني در مخالفت با انجام همه‌پرسي و جدايي كردستان عراق اعلام شد كه در آن خواستار تبعيت «اربيل» و «بغداد» از قانون اساسي عراق و در صورت لزوم مراجعه به دادگاه فدرال عراق شده‌اند. پارلمان اقليم كردستان عراق از اين پيشنهاد استقبال كرد. نخست وزير اقليم كردستان عراق گفت:«ما به دنبال استقلال «اربيل» به قيمت جنگ و خونريزي نيستيم.» العبادي نيز گفته، «لقمه نان خود را با هموطنان كُردمان تقسيم مي‌كنيم. اما براي هرگونه مذاكره و يافتن راه حل در بغداد، ابتدا بايد ابطال همه‌پرسي غيرقانوني انجام پذيرد.» بارزاني اصل مذاكره و آمدن به بغداد را براي تنظيم اجرايي نتيجه همه‌پرسي در فاصله زماني يك يا دو سال آينده مي‌خواهد!
در اين فضاي تعارف‌هاي سياسي آميخته با ترس و دلهره از كليد خوردن جنگ، تا اينجاي كار هيچ آينده روشني براي سرانجام آن ديده نمي‌شود. سايه جنگ روز به روز تيره‌تر و وسيع‌تر مي‌گردد كه فعلاً اجراي محاصره و قطع بهره‌گيري از امكانات اداره و مديريت از سوي بارزاني و دولت مستقر در اقليم كردستان در دستور كار است. اين مرحله را مي‌توان فشار سياسي ـ اقتصادي براي تصحيح يك اشتباه (اجراي همه‌پرسي) ناميد تا مگر مذاكره براي تنظيم روابط جديد اربيل ـ بغداد انجام پذيرد. گستره اختلاف سه استان عراق، الانبار، دياله و كركوك را در بر مي‌گيرد و كمترين جرقه، حتي به اشتباه، ممكن است به درگيري نظامي منجر شود. در اين فضاي خطرناك، برخي شبكه‌هاي خبري از جمله بي.بي.سي فارسي در راستاي نقشه راه رژيم صهيونيستي خبر و گزارش‌هاي تفسيري و سياسي مي‌دهند تا احساسات كردها در ايران و تركيه را تهييج كند. در اقليم كردستان عراق پرچم اسرائيل را در مراسمي بالا بردند. اردوغان رئيس جمهور تركيه سرويس جاسوسي اسرائيل «موساد» را مسئول برگزاري همه‌پرسي استقلال در اقليم كردستان معرفي كرد و گفت: «اهتزاز پرچم اسرائيل در اقليم كردستان عراق ما را به شكل جدي ناراحت كرد.»
در اين مرحله واقعيت رويدادها نشان مي‌دهد، پروژه همه‌پرسي براي جدايي كردستان عراق به بن‌بست رسيده است اما براي عبور از اين «بن‌بست» هنوز هيچ طرح روشن سياسي ديده نمي‌شود و آرايش تقابل نظامي گام به گام شكل مي‌گيرد! راه حل بي‌زيان مضاعف بازگشت به قانون اساسي است.
ارسال نظر
