شکست تلاش عربستان برای مقابله با قطر

ایجاد ائتلاف عربی و اسلامی به رهبری عربستان برای مقابله با نفوذ ایران در اولین آوردگاه خود با شکست روبه‌رو شد. دیروز چند کشور عربی روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند و تنش‌ها میان کشورهای عربی به اوج خود رسید. در این ارتباط و برای تحلیل پیامدهای این موضوع «آرمان» با حسن هانی‌زاده گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

تنش شکل‌گرفته بین برخی از کشورهای عربی به رهبری عربستان با قطر را چطور ارزیابی می‌کنید؟

عربستان و قطر به‌طور کلی دارای برخی اختلافات ریشه‌ای و اساسی در زمینه‌های ژئوپلتیکی و اعتقادی هستند و در طول چند سال گذشته نیز به خاطر نقش منفی عربستان در رخدادهای منطقه تنش در روابط میان میان دوحه و ریاض تشدید شده است. اکنون دو کشور در جهان عرب نمایندگی دو نوع تفکر و دو نوع استراتژی متفاوت را برعهده دارند. تفاوت راهبردی دو کشور در زمینه رابطه با ایران و رژیم صهیونیستی، محور مقاومت و حتی حل مسائل عراق و سوریه به اوج خود رسیده است. این تنش‌ها در پایان به قطع روابط کشورهای محور عربستان با قطر منجر شد.

تشکیل ائتلاف عربی-عبری علیه ایران و واکنش قطر به این پروژه چه نقشی در تشدید تنش‌ها ایفا کرده است؟

عربستان اخیرا بعد از دیدار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از این کشور و تشکیل یک ائتلاف عربی-عبری علیه ایران، از دو طرف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و در رأس آن قطر را تحت فشار قرار داده است. از یک طرف عربستان خواستار این است که سفارتخانه رژیم صهونیستی در این کشورها افتتاح شود و در میان این کشورها به نوعی سازش با اسرائیل در زمینه مساله فلسطین ایجاد شود و بعد از این سازش توجهات خود را برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه متمرکز کنند. قطر نیز به‌طور تاریخی و سنتی با برخی از جریان‌های مبارز فلسطینی همچون حماس و جهاد اسلامی دارای رابطه معنوی و سیاسی ویژه‌ای است. بنابراین این امر با مخالفت قطر مواجه شد. قطر آماده نیست پروژه عربستان برای سازش با اسرائیل را اجرا کند. در این زمینه نیز در جهان عرب برخی از کشورها از این مشی حمایت می‌کنند. از طرفی دیگر بعد از اظهارات اخیر امیر قطر در خصوص نقش تاثیرگذار ایران در منطقه که خشم عربستان را برانگیخته است، عربستان برای قطع روابط قطر با ایران و محور مقاومت، این کشور و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس را تحت فشار قرار داده است. بعد از عدم تمکین قطر به تصمیمات عربستان، اکنون ریاض در تلاش است اجماعی عربی علیه قطر ایجاد کند. در آینده نیز سعی خواهد کرد کشورهای عربی و اسلامی بیشتری را برای قطع ارتباط با قطر تشویق کند.

باتوجه به این تنش‌ها آیا احتمال فروپاشی یا صف‌بندی جدید در شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب وجود دارد؟

به نظر می‌رسد در روزهای آینده شاهد افزایش و تشدید تنش‌ها در میان شش کشور حاشیه جنوبی خلیج فارس خواهیم بود. این شورا ممکن است به دو بخش تقسیم شود. قطر، کویت و عمان در یک سوی جبهه و عربستان، بحرین و امارات در سوی دیگر جبهه قرار دارند. حتی در صورت عدم هماهنگی و رفع بحران در میان این کشورها احتمال فروپاشی این شورا نیز وجود دارد. این مساله حتی شاید به نوع دیگری در اتحادیه عرب نیز بازتاب داشته باشد و احتمال بروز تنش و همچنین ایجاد شکاف و اضمحلال نیز این اتحادیه عربی را تهدید می‌کند.

برخی‌ها از احتمال درگیری و حمله کشورهای عربی به رهبری عربستان به قطر سخن می‌گویند. چقدر با این دیدگاه موافق هستید؟

در صورت تشدید منازعات و عدم مهار آن احتمال بروز درگیری نظامی میان این کشورها با قطر نیز محتمل است. منطقه در شرایط بسیاری بحرانی و حادی به سر می‌برد. قطر در طول حیات 36‌ساله شورای همکاری خلیج فارس نقش چکش تعادل این شورا را در رابطه با ایران برعهده داشته است و همواره سعی کرده است نگرش کشورهای این شورا را نسبت به ایران تعدیل کند، در حالی که عربستان همواره در قطب مخالف این رویکرد بوده است و ‌درصدد باز کردن پای اسرائیل به حاشیه جنوبی خلیج فارس بوده است. اکنون عربستان دیگر آماده تحمل این دیدگاه قطر در مورد ایران در منطقه نیست. در نتیجه و درصورت عدم حل منازعات شاید قطر با حمله نظامی روبه‌رو شود.

آیا ایران از بروز درگیری در منطقه استقبال خواهد کرد؟

به رغم تلاش‌های ستیزه جویانه عربستان علیه کشورمان ایران هیچ‌گاه از ایجاد تنش و درگیری نظامی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس استقبال نخواهد کرد، زیرا این مساله از یک منظر باعث ورود ایران به این بحران‌ها به نفع یکی از این دو محور خواهد شد که این نیز با استراتژی کلان سیاست خارجی کشورمان در تضاد است و از طرف دیگر نیز شروع درگیری در میان این کشورها باعث باز شدن بیشتر پای قدرت‌های غربی در منطقه خلیج فارس خواهد شد، امری که ما به شدت با آن مخالف هستیم. این دو موضوع تحت هیچ‌شرایطی در راستای اهداف و منافع ملی کشورمان قرار ندارد.

آیا وقوع زلزله در روابط عربستان با کشورهای منطقه از جمله قطر را می‌توان به معنی پایان و شکست تلاش عربستان برای مهار ایران تلقی کرد؟

بله، به اعتقاد من شروع و تشدید تنش‌ها در میان کشورهای عربی به نوعی به معنای پایان تلاش‌های عربستان برای مهار ایران خواهد بود. ائتلاف عربی-عبری در ابتدا نیز تنها به واسطه دلارهای سعودی تشکیل شده بود. بیشتر کشورهای حاضر در این ائتلاف صوری نیز تنها ‌درصدد بهره‌گیری از دلار‌های سعودی بودند و اعتقاد آن‌چنانی به مقابله با سیاست‌های ایران در منطقه و همچنین تقابل با محور مقاومت نداشته و ندارند. اکنون نیز با تشدید این تنش‌ها، تمرکز عربستان نیز به جای ایران به سمت مهار قطر و حتی کشورهایی همچون پادشاهی عمان و کویت سوق خواهد یافت. در یمن نیز می‌توان پیش‌بینی کرد که تلاش‌های عربستان برای مقابله با جنبش انصارا.... نیز دچار شوک بزرگی خواهد شد. به همین دلیل تلاش‌های پرهزینه عربستان برای مهار ایران نه تنها منجر به نتیجه مطلوبی برای این کشور نخواهد بود، بلکه حتی دریچه بحران‌های استراتژیک را نیز به روی آن خواهد گشود.