رابطه ایران و نروژ در آینه فردای روابط بین الملل

روزنامه فرهیختگان در یادداشتی به قلم  عبدالرضا فرجی‌راد استاد دانشگاه نوشت:

پس از توافق هسته‌ای بین جمهوری اسلامی ایران و 1+5 در کنار رفت‌و‌آمدهای مقامات ایرانـــی و اروپایــی، دیدارهای مقامات ایرانی و نروژی نیز افزایش یافته است. در این مدت دوبار بورگه برنده، وزیر امور خارجه نروژ به ایران و یک بار نیز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به اسلو سفر کرده‌اند. اگر پنج کشور نوردیک یعنی فنلاند، سوئد، نروژ، دانمارک و ایسلند را به‌عنوان کشورهای شمالی اروپا در نظر بگیریم در میان این کشورها نروژ دارای اهمیت ویژه‌ای است، هرچنــد پتانسیل‌های خوبی در همه کشورهای نوردیک برای گسترش همکاری‌ها وجود دارد. ویژگی نروژ در این است که کشوری دارای مخازن و منابع انرژی همچون نفت و گاز است که با تولید نسبتا بالا به نحوی یکی از رقبای اوپک به حساب می‌آید. زمانی که قیمت نفت پایین می‌آید همکاری‌های دو کشور می‌تواند منجر به این شود که دو کشور بتوانند با تنظیم استخراج یا صدور نفت خود تا حدودی از کاهش بیش از حد قیمت‌ها جلوگیری کنند.

نروژی‌ها پس از کشف نفت در سرزمین خود، صرفا به صادرات این ماده ارزشمند قناعت نکردند، بلکه تلاش کردند با ایجاد دانشکده‌ای نفت و موسسات تحقیقاتی فناوری‌های مربوط به اکتشاف، استخراج و صادرات این ماده حیاتی را به دست آورند، به‌طوری که امروز نروژ به یکی از کشورهای برتر دنیا در زمینه‌های مربوط به فناوری‌های نفت و گاز و به‌ویژه در منطقه فلات قاره تبدیل شده و کشورهای مهم دنیا همچون ایالات متحده آمریکا بریتانیا، روسیه و... از آن استفاده می‌کنند. ثروت ناشی از صادرات نفت و گاز سه امتیاز مهم را برای کشور نروژ به ارمغان آورده که می‌تواند هر کشور صادرکننده انرژی‌ای همچون ایران از تجربیات نروژ بهره گرفته و از آنها برای توسعه کشور خود بهره‌برداری کند.

اول آنکه نروژ به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فناوری نفت و گاز مبدل شده است؛ دوم اینکه این کشور درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز را در صندوق ملی گذاشته و آن را صرف امور روزمره و جاری نمی‌کند. دولت نروژ بر اساس مصوبه پارلمان حق ندارد که درآمد حاصل از فروش نفت را صرف بودجه جاری کند و صرفا در مواقع ضروری و کسری بودجه فقط می‌تواند 7/0 درصد از درآمد را مورد استفاده قرار دهد. در واقع درآمدهای نفتی در آن کشور بر اساس قانون متعلق به نسل‌های بعد است که نسل فعلی نیز از امتیازات آن که ارتقا سطح زندگی است، بهره می‌گیرد.

امتیاز سوم اینکه نروژ از درآمدهای مربوط به صادرات انرژی در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری می‌کند که همین امر باعث شده به صادرات تکنولوژی نیز اهمیت داده شده و به‌طور کلی با برنامه‌ریزی‌های که در بخش‌های دیگر اقتصادی از قبیل درآمدهای نفتی و سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد، سطح معیشت و رفاه مردم به‌شدت افزایش یابد. بر اساس شاخص‌های آماری سازمان ملل متحد، نروژ در یک دهه گذشته یکی از کشورهای پیشرو در زمینه توسعه و ارائه خدمات به مردم خود بوده است و همین مساله باعث‌شده این کشور در شاخص‌های دیگر ازجمله بهداشت و آموزش، محیط‌زیست، مبارزه با فساد و شفافیت جزء کشورهای بالای جدول قرار گیرد. همین امر به ارتقای شاخص‌های مربوط به زنان نیز منجر شده، به‌طوری که امروزه زنان در بخش‌های مختلف کاری کشور از تولید و مدیریت در شرکت‌ها تا نمایندگان پارلمان و پست‌های سیاسی بالا فعال باشد. به‌طوری که مردم نروژ تاکنون حضور چند نخست‌وزیر زن را جهت مدیریت سیاسی کشور تجربه کرده‌اند. به‌طور کلی شاخص‌های توسعه‌یافتگی نروژ در یکی دو دهه اخیر به خاطر مدیریت خوب منابع انرژی به‌شدت بالا رفته است.

در دولت اصلاحات، نروژ به سرمایه‌گذاری در ایران و به‌ویژه در بخش نفت و گاز علاقه نشان داد چند پروژه مهم به شرکت‌های نروژی ازجمله استات اویل و هیدرو واگذار شد.  این شرکت‌ها به خوبی اکثر این پروژه‌ها به‌ویژه در پارس جنوبی و ایلام راکه منجر به کشف میزان عظیمی از نفت شد، به انجام رساندند. متاسفانه تحریم‌های بین‌المللی در دولت بعدی باعث شد شرکت‌های نروژی نتوانند در بعضی مناطق جغرافیایی دیگر دارای انرژی همچون خرم‌آباد به جز لرزه‌نگاری فعالیت‌های اکتشافی خود را گسترش دهند. توافق هسته‌ای با 1+5 این فرصت را فراهم کرده که مجددا ایران و نروژ بتوانند همکاری‌های خود در بخش‌های مختلف مربوط به انرژی را دنبال کنند. این همکاری‌ها بیش از گذشته اهمیت دارد، زیرا در طول بیش از یک دهه گذشته صدمات جبران‌ناپذیری به صنایع نفت و گاز ایران وارد شده و کشور از نظر سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ورود تکنولوژی مربوطه و همچنین آموزش نیروهای متخصص عقب افتاده است. اختصاص مبلغ یک میلیارد دلار خط اعتباری از سوی دولت نروژ نشان از این دارد که نروژ آمادگی کامل برای آغاز یک دوره دیگر از همکاری‌های ایران را می‌خواهد تجربه کند. این خط اعتباری یک میلیارد دلاری از اهمیت برخوردار است، زیرا که همچون بعضی کشورها که خطوط اعتباری را به واردات کالا اختصاص می‌دهند نروژ به امور زیربنایی اختصاص داده است. در صورت بهره‌برداری به موقع و مناسب، این خط اعتباری می‌تواند به چند برابر افزایش پیدا کند، زیرا نروژی‌ها از ثروت قابل توجهی برخوردارند که از همکاری در امور زیربنایی با توجه به قوانین آن کشور ابایی ندارند.
یکی از مواردی که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با نروژ وارد گفت‌وگو شود و از سرمایه‌گذاری و تکنولوژی شرکت‌های آن کشور بهره گیرد خطوط انتقال انرژی است. خط انتقال گاز به شبه قاره (لوله صلح) خط انتقال گاز به عراق و مدیترانه و... .
نروژ یکی از کشورهای پیش رو در زمینه تولید قایق‌های مسافربری و کشتی‌سازی است. با توجه به سواحل طولانی ایران در جنوب و شمال کشور، در این زمینه می‌توان با نروژی‌ها همکاری‌های جدی را شروع کرد و زمینه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری نیز وجود دارد. تولید قایق و کشتی‌های مسافربری می‌تواند به رونق گردشگری دریایی کمک کند و با توجه به حجم بالای صادرات و واردات کشور کشتی‌سازی در سواحل کشور نیز می‌تواند فواید زیادی داشته باشد که علاوه‌بر اشتغال‌زایی صادرات این محصولات برای کشور بسیار مفید است.

علاوه‌بر جنبه‌های انتقادی و زیربنایی، همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های سیاسی، امنیتی و فرهنگی می‌تواند اهمیت داشته باشد. نزدیک به 20 هزار ایرانی در نروژ زندگی می‌کنند که هر چه روابط دو کشور نزدیک‌تر شود، بر نزدیکی آنها با کشور ما و حتی استفاده از تخصص بعضی از آنها موثرتر خواهد بود. ضمن اینکه این افراد می‌توانند به نزدیکی روابط دو کشور کمک کند.

مسائل امنیتی منطقه و گسترش تروریسم سلفی- وهابی نیز از موارد مورد علاقه نروژ است. با توجه به مهاجرپذیری نروژ این کشور علاقه‌مند است که از تجربیات کشورمان برای شناخت هر چه بیشتر این پدیده بهره‌گیرد.

همکاری‌های شیلاتی بین ایران و نروژ از گذشته وجود داشته، هر چند در یک دهه گذشته متوقف شده است. ظرفیت‌های بزرگی در شمال و جنوب کشور و همچنین در آب‌های داخلی و سدها برای گسترش امور شیلاتی وجود دارد که تکنولوژی برتر نروژ در دنیا در این زمینه می‌تواند تحولی در توسعه شیلات و اشتغالزایی در این زمینه و به‌ویژه در مناطق محروم به وجود آورد.